U povodu 25. novembra, Dana državnosti Bosne i Hercegovine, danas je na Univerzitetu u Sarajevu održan naučni skup posvećen temi “Ustavnost Bosne i Hercegovine kroz historiju” u organizaciji Univerziteta u Sarajevu i Instituta za historiju Univerziteta u Sarajevu.

Naučni skup “Ustavnost Bosne i Hercegovine kroz historiju” su pozdravnim obraćanjima otvorili dr. Sedad Bešlija, direktor Instituta za historiju Univerziteta u Sarajevu i prof. dr. Rifat Škrijelj, rektor Univerziteta u Sarajevu.

Direktor Bešlija je podsjetio da se tekuće 2021. godine navršava stotinu godina od donošenja tzv. Vidovdanskog ustava koji je uzet kao povod za naučno propitivanje, ispitivanje, revidiranje i utvrđivanje brojnih ustava koji su doneseni tokom duge bosanskohercegovačke historije. „Stabilnost države ali i njen značaj jasno se oslikavaju kroz pitanje ustavnosti. Poštivanje ustava i ostalih akata od strane svih državnih institucija, ali i građana države karakteriše snagu vladajućeg sistema. U burnim procesima tranzicije kroz koje je država Bosna i Hercegovina prošla u posljednja dva stoljeća doneseno je više ustava“, istakao je direktor Bešlija te naveo da je cilj konferencije da propita, revidira i prepozna izazove novih tumačenja ustava kroz historiju, zatim da ukaže na njihovu svrhu u vremenu u kojem su doneseni te kritički valorizira njihov uticaj na politički i ekonomsko-društveni razvoj države.

“Danas ćemo u okviru tri sesije i 12 izlaganja pokušati historijski kontekstualizirati i propitati ustavna rješenja za Bosnu i Hercegovinu od 1865. godine pa sve do Dejtonskog mirovnog sporazuma 1995.”, pojasnio je direktor Bešlija, te podsjetio je da je Ustav najviši pravni akt svake države i okvir za egzistenciju jednog društva. “Bez Ustava nema države, tada vlada anarhija. Gledajući s te perspektive, možemo kazati da Ustav može biti rezultat dogovora unutrašnjih društveno-političkih faktora u jednoj zemlji, ali može biti i rezultat interesa vanjskog faktora u historiji, a to su velike sile. Bosna i Hercegovina je bila kroz historiju, posebno zadnjih 150 godina, između te dvije silnice. Bez obzira na sve izazove, bez obzira na to što je u određenim periodima Bosna i Hercegovina bila upitna kada je opstanak same države u pitanju, ipak je bh. društvo i država BiH iznalazila historijsku snagu i potencijal i iznova potvrđivala i svoju državnost i ustavnost i državno-pravni kontinuitet”, istakao je direktor Bešlija.

Rektor prof. dr. Rifat Škrijelj je naglasio da je Ustav kao temeljni akt  kojim se uspostavlja politički i pravni poredak najbolji dokaz državnosti jedne zemlje. „Ono što čini izraziti fenomen jeste činjenica da je Bosna i Hercegovina kroz historiju uvijek uspijevala da sačuva svoj nukleus državnosti i opstane u različitim ustavnim i pravnim sistemima.  Bila je Banovina Kraljevstvo, Ejalet Corpus separatum, Narodno vijeće Federalna jedinica, Narodna Republika, Socijalistička Republika, Republika Bosna i Hercegovina i sada dejtonskim ustavom Bosna i Hercegovina“, naglasio je rektor Škrijelj te podcrtao da je jako važno da se historijski sagledaju sve ove činjenice i da se i na ovaj način pokaže državotvorni kontinuitet naše domovine koja ima višestoljetnu tradiciju susretanja i miješanja različitih vjera, civilizacija i kultura koje su se sintetizovale u specifičnoj bosanskoj duhovnosti.

Naučni skup “Ustavnost Bosne i Hercegovine kroz historiju” je organizovan kroz tri sesije. U okviru prve sesije, kojom je moderirao dr. Sedad Bešlija, učesnici su imali priliku čuti izlaganja prof. emeritusa Kasima Trnke o temi „Etnički i građanski princip u ustavnom razvoju Bosne i Hercegovine, zatim izlaganje prof. dr. Dževada Drine (Univerzitet u Zenici – Pravni fakultet) o temi „Buđenje nacija – Ustavna balkanologija i Bosna i Hercegovina“, izlaganje doc. dr. Antonia Pehara (Sveučilište „Hercegovina“ u Mostaru), te izlaganje Prof. dr. Ajdina Huseinspahića i doc. dr. Sedada Dedića (Univerzitet u Zenici – Pravni fakultet).

Drugom sesijom moderirala je dr. Dženita Sarač-Rujanac. U okviru druge sesije dr. Hana Younis (Univerzitet u Sarajevu – Institut za historiju) govorila je o bosanskom Vilajetskom ustavu iz 1865. i njegovom utjecaju na svakodnevni život. Akademik Dževad Juzbašić (Akademija nauka i umjetnosti BiH) izlagao je o temi „Problemi proglašenja Zemaljskog ustava u 1909. godini“, a dr. Muhamed Nametak izlagao je o temi „Zemaljski ustav (Štatut) za Bosnu i Hercegovinu iz 1910. godine“. Prof. dr. Ivan Balta (Sveučilište “Hercegovina” u Mostaru i Sveučilište “J. J. Strossmayer” u Osijeku) govorio je o državotvornom značenju Zemaljskog ustava (Štatuta) Bosne i Hercegovine iz 1910. kao potvrdi kontinuiteta državnosti, prema historiografskim izvorima, posebno mađarskim “Boszniai Hirek”.

Treća sesija počela je izlaganjem prof. dr. Omera Hamzića (Izdavačka kuća Monos Gračanica) o temi „Muslimanska politika sporazuma i ‘Turski paragraph’ Vidovdanskog ustava“, a nastavljena je izlaganjem dr. Dženite Sarač-Rujanac (Univerzitet u Sarajevu – Institut za historiju) „Ustavi iz 1963. i 1974. godine kao uvod u fazu Zrelog socijalističkog samoupravljanja i Prirodan hod ka ravnopravnosti”

Prof. dr. Zijad Šehić (Univerzitet u Sarajevu – Filozofski fakultet) govorio je o Dejtonskom mirovnom sporazumu, a prof. emeritus Azem Kožar (Društvo historičara Tuzla) o odrazu

Dejtonskih ustavnih odredbi na obrazovne, naučne i kulturne tokove u Bosni i Hercegovini. Trećom sesijom moderirala je dr. Hana Younis.

Bez obzira na sve izazove, bez obzira na to što je u određenim periodima Bosna i Hercegovina bila upitna kada je opstanak same države u pitanju, ipak je bh. društvo i država BiH iznalazila historijsku snagu i potencijal i iznova potvrđivala i svoju državnost i ustavnost i državno-pravni kontinuitet, poručeno je sa današnjeg naučnog skupa posvećenog temi “Ustavnost Bosne i Hercegovine kroz historiju”.